Кесте 1 – Бастапқы мәліметтер № п/п Көрсеткіштер Белгіленуі Өлшем бірлігі Саны Ескерту 1 Отын түрі – – Көмір 2 Отын бағасы Цт тг/т 3 Отынның төменгі жану жылулық қабілеттілігі Qрн Гкал/сағ 4400 4 Қазандықтың ; нетто
ПӘК ηкн % 80 5 Бекітілген жылу қуаты Qуст Гкал/сағ – Qуст = 6 Максимум жүктемені пайдалану сағатының саны τуст Сағ/жыл – τуст = 7 Меншікті күрделі қаржы салымы Куд млн.тг. Гкал – Куд = 6 8 ӨКП меншікті саны nшт адам
Гкал/час – 0,3 1 ҚАЗАНДЫҚ БОЙЫНША ӨНДІРІСТІҢ ЖЫЛДЫҚ ШЫҒЫНДАРЫН АНЫҚТАУ 1.1 Отын шығынын анықтау Отын шығынының құны отынның жылдық қажеттілігі және ҚҚС-сыз отын бағасы негізінде анықталады.
Ст = Вт * (Цт+Цтр.т)=314534,65*(1565,2+106)=525650 307,1тг мұнда Вт – отынның жылдық шығыны; Цт – отынның ҚҚС-сыз бағасы; – отынды тасымалдау тарифі. мұнда Цндс – баға ҚҚС-мен (тапсырманы қараңыз), тенге n – ҚҚС ставкасы, % (15%).
Бір тонна көмірді тасымалдау шығыны келесі теңдікпен анықталады: мұнда: – темір жолдың кең жолтабаны арқылы отынды тасымалдаудың теміржолдық тарифі (ш.б гі, жүккөтергіштігі 63 тонналық төрт остьі вагон), *126=6678 тг – қабылдаймыз. мұнда βну – тұрақсыз режимді ескеретін коэффициент, βну = 0,02 ; αпот – көліктік жоғалтуларды ескеретін коэффициент (αпот = 5%); Qотп – қарастырылған кезеңдегі тұтынушыларға жіберілген жылу саны. Qотп = Qуст * τуст = 180 * 5800=1044000 Гкал/жыл мұнда Qуст – бекітілген жылу қуаты, Гкал/сағ; τуст – максимум жүктемені пайдалану сағатының
саны, сағ/жыл 1.2 Амортизациялық аударымды анықтау Негізгі қорлардың құнын шартты түрде келесі формула арқылы анықтауға болады: Соф = Куд * Qуст = 6 * 180=1080 млн.тг мұнда Куд – меншікті күрделі қаржы салымы, тг/Гкал
Амортизациялық аударымдар негізгі қордың әрбір топтары бойынша мына формуламен анықталады: мұнда Соф – негізгі қорлардың баланстық құны, мың тенге На – амортизацияның жылдық нормасы, % Кесте 1 – Амортизациялық аударымдар есептеулері
НҚ түрлері Менш. салм % Соф, млн.тг Амортизация нормасы, % Амортизац. ауд. сомасы, мың тг Ғимараттар 13 140,4 1,2 1684,8 Үймереттер 17 183,6 5 9180 Беріліс қондырғылары 34 367,2 4,14688 Машиналар (күштік, жұмыстық), жабдықтар 33 356,4 15 53460 Құрал-саймандар, инвентарь 2 21,6 20 4320
Көлік құралдары 1 10,1620 Барлығы: 1080 84916,8 1.3 Ағымдағы жөндеу шығындарын анықтау Срем = βрем * Сам=0,2*84916,8= 16990,56мың.тг мұнда βрем – жөндеуге аударылатын жарнаны ескеретін коэффициент, βрем = 0,2 1.4 Еңбек төлемі шығынын есептеу 1.4.1 Өнекәсіптік кәсіпорын пресоналының санын және құрылымын есептеу F = [Dk – (Dв + Dn + Doo + Dдo + Dб + Dго)] * τсм =[365- (52+10+22+10+3+2)]*7=1862 сағ мұнда Dk – жоспарланған кезеңдегі күнтізбе күндерінің саны (365–366 күн); Dв – демалыс күндерінің саны(52 күн); Dn – мереке күндерінің саны (10 күн);
Doo – негізгі демалыстың ұзақтығы (22 күн); Dдo – қосымша демалыс күндер саны (10 күн); Dб – ауруға байланысты жұмысқа келмеген күндер саны (3 күн); Dго – мемлекеттік және қоғамдық міндеттерді орындау күндер саны (2 күн); τсм – ауысым ұзақтығы
(7сағат). Кесте 2 – Санат бойынша жұмыс істеушілердің құрылымы 1 Негізгі жұмысшылар (қазандық машинистері) 19 54 2 Көмекші жұмысшылар (отынберу, күлді шығару, ағымдағы жөндеу) 3 Техникалық қызметкерлер (лаборанттар, табельші, сыпырушыж&
#1241;не т.б.) 4 Мамандар (экономистер, бухгалтерлер және т.б.) 5 Басшылар 9 Кесте 3 – Жұмысшыларды разряд және еңбек шарты бойынша бөлу Разряд Жұмысшылар саны, адам Қалыпты Ауыр және зиянды Өте ауыр және өте зиянды I 2 0 1 1 II 3 0 1 3 III 7 0 2 2 IV 7 0 3 3 V 6 0 2 5 VI 5 0 2 5 Барлығы 30 30 11 19 мұнда Кjт – жұмыс санттары бойынша орташаөлшенген тарифтік коэффициент; Кjтi – i–ші разрядты жұмысшының тарифтік коэффициенті; n – разрядтар саны; Nji – i–ші разрядты жұмысшылардың тізімдік саны. 1.4.2 Жұмысшылардың жалақы қоры (негізгі және к&
#1257;мекші) Кесте 4 – Орташа өлшенген тарифтік ставкалар Еңбек шарты Адам саны, Nji адам Разрядтар Кjт I II III IV V VI Тарифтік коэффициент 1,0 1,09 1,2 1,33 1,49 1,78 1. Қалыпты 0 0 0 0 0 0 0 0 2. Зиянды kв = 1,16 11 1 1 2 3 2 2 1,20 3. Аса зиянды kов = 1,24 19 1 3 2 3 5 5 1,13 мұнда kj – еңбек шартын ескеретін коэффициент. 0 ЗПвчас =
Кjт * Сjчас * kj =1,401*150*1,16=243,77 тг/сағ ЗПовс = Кjт * Сjчас * kj =1,401*150*1,24=260,58 тг/сағ Сjчас – қалыпты, зиянды және өте зиянды еңбек шарты на сәйкес еңбек төлемі бойынша i-ші разрядтың сағаттық тарифтік ставкасы,Снучас=150 тг/сағ. Сыйақының жоспарлы пайызы мерзімдік
жалақының 20% құрайды. Сыйақыдан басқа қосымша үстемелер мерзімдік жалақының 15% мөлшерінде жоспарланады.Жұмысшыларды& #1187; мерзімдік жалақысының тарифтік қорын анықтаймыз: мұнда F – бір жұмысшының жеке жылдық жұмыс уақыт қоры (сағат). Мерзімді-сыйлықты жүйеде негізгі жалақы келесідей анықталады: Қосымша жалақы қорына заңда қарастырылған жұмыспен өтелмеген уақыт үшін төленетін төлемдер кіреді ДЗП = Dдзп *ОЗП=0,123*19165468,64=2357352,64 тг мұнда Dдзп – негізгі жалақыдағы қосымша жалақының үлес
мөлшері. Dдзп = Dоо + Dдо + Dб + Dпр / Dк= 22+10+3+10/365=0,123 Сонымен негізгі және көмекші жұмысшылардың жалақы қоры мынаған тең: ФЗП = ОЗП + ДЗП =19165468,64+2357352,64 =21522821,28 тг Зейнетақы аударымы=21522821,28 *10%=2152282,128 тг Әлеуметтік салық=(21522821,28 -2152282,128)*20%=3874107,83 тг
Кесте 5 – Жұмысшылардың жалақы қоры Төлемдер Сома, тенге Негізгі ЖҚ соның ішінде: 19165468,64 Тарифтік ЖҚ 14196643,44 Үстемелер – 15% 2129496,5 Сыйақы – 20% 2839328,7 Қосымша ЖҚ 2357352,64 ЖҚ соның
ішінде ЗҚ аударымы 2152282,128 Әлеуметтік салық 3874107,83 1.4.3 Әкімшілік персоналдарының жалақы қорын есептеу МАЖ, сәйкес тарифтік және лауазымдық коэффициенттер негізінде сәйкес санаттағы әкімшілік қызметкерлердің айлық жалақысын есептеуге болады. Кесте 6 – Әкімшілік қызметкерлердің тарифтік және лауазымдық коэффициенттері Көрсеткіштер Басшылар Мамандар Техн. қызметкерлер Орташа лауазымдық коэффициент – Кjд 3,0 2,5 1,5 Орташа тарифтік коэффициент – Кjтар 3,4 2,75 1,6 ЗПБ = Кjтар * МЗП * Кjд = 3*10000*3,4=102000 тг ЗПм= Кjтар *
МЗП * Кjд=2,5*10000*2,75=68750 тг ЗПт = Кjтар * МЗП * Кjд=1,5*10000*1,6=24000 тг Кjтар и Кjд коэффициенттері жоғарыдағы кестеден алынады, ал МАЖ болжанған кезеңге 10 000 тенге/ай тең етіп қабылданады. Санаттар бойынша әкімшілік персоналдардың ЖҚ анықтаймыз: мұнда
Njадм – штаттық кесте бойынша сәйкес санаттағы қызметкерлердің саны; n – бір жылдағы айлар саны (12 ай). 1.4.4 Қазандықта жұмыс істеушілердің еңбек төлемі бойынша шығынын есептеу Қазандықта жұмыс істеушілердің еңбек төлемі бойынша шығын
барлық санаттағы персоналдардың ЖҚ қосындысына тең: Сзп = ФЗПраб + ФЗПадм=21522821,28 +14388000=35910821,28 тг Кесте 7 – Жалақы қорының жиынтық кестесі Персоналдар санаты Саны, адам Негізгі ЖҚ, мың тенге Қосымша
ЖҚ, мың тенге Жалпы ЖҚ, мың тенге ЗҚ аударымы, мың тенге Әлеуметтік салық, мың тенге Орташа айлық жалақы мың тенге 1 Негізгі жұмысшылар 19 9218,8 1134 10352,8 1035,28 1863,5 45,4 2 Көмекші жұмысшылар 11 4993 614,14 5607,14 560,714 1009,3 42,48 3 Техникалық қызметкерлер 11 3168 316,8 570,24 24 4 Мамандар 4 3300 330 594 68,75 5 Басшылар 9 11016 1101,6 1982,88 102 Барлығы: 54 13733,93 1689,27 29811,3 2981,13 6019,92 282,63 1.5 Басқадай шығындарды есептеу Жалпы қазандық және басқадай шығындарды курстық жұмыста шартты түрде анықтаймыз:
Спр = βпр * (Сам + Сзп + Срем)= =0,3(84916800+35910821,28+16990560)=4134 5454,38тг мұнда βпр – суға, қосалқы материалдарға, жылуландыруға, желдетуге, ішкі жоғалтуларға және т.б. жұмсалған шығындарды ескеретін коэффициент, βпр = 0,3 1.6 Жіберілген жылу энергиясының өзіндік құнын есептеу Қазанды&
#1179;тағ ;ы жылу энергисының толық өзіндік құны келесідей көрсетуге болады Спол = Ст + Сам + Срем + Сзл + Спр =525650307,1+ +84916800+16990560+35910821,28+41345454, 38 = =704813942,8 тг Кесте 8 – Шығын құрылымы Шығын баптары млн. тенге % 1. Отын шығыны 525,6503071 74,58 2.
Амортизация 84,9168 12,048 3. Ағымдық жөндну шығындары 16,99056 2,41 4. ӨКП ЖҚ аударыммен бірге 35,91082128 5,1 5. Басқадай шығындар 41,34545438 5,866 БАРЛЫҒЫ: 704,8139428 100 Сурет 1 – Өзіндік құн құрылымы Қазандықтағ ;ы жылу энергисының меншікті өзіндік құны мынаны құрайды: 2 ҚАЗАНДЫҚ ЖҰМЫСЫНЫҢ ТИІМДІЛІК КӨРСЕТКІШТЕРІН ЕСЕПТЕУ 2.1 Өнімнің бағасын есептеу Баға – кәсіпорын үшін ең маңызды көрсеткіштердің бірі. Оның негізгі функциясы тауар сатудан алынған ақша түсімін
қамтамасыз ету. Баға белгілеу – кешенді және шиеленіскен үрдіс. Оның барысында көптеген факторларды ескеру және келісімдерге сүйенуге тура келеді: өндірістің міндеттерін және маркетингтік зерттеулерін, қаржы нәтижелерін, бәсекелестік, тұтынушының психологиясын, әрекеттегі заңдарын ескеру керек.
Осы курстық жұмыста біздің елімізде ең қарапайым және көп таралған орта шығындар плюс пайда, баға белгілеу әдісін пайдаланамыз. Бұл әдіс бойынша тауардың өзіндік құнына белгілі үстеме баға есептеледі, яғни өнімнің бағасын формула бойынша анықтауға болады:
Ц = Sп * (1 + Rз)=675,1*(1+0,1)=742,62 тг/Гкал мұндағы: Sп – өнім бірлігінің толық өзіндік құны; Rз – өндірістің пайдалылығының тиімді деңгейін ескеретін коэффициент (жылу рентабелділігін R = 10% тең). 2.2 Пайда алудың қаржы көрсеткішін есептеу Кез-келеген коммерциялық бастаудың негізгі мақсаты жалпы түсім мен таза пайданы анықтау. Жалпы түсім келесі өрнекпен анықталады: D = Qотоп * Ц=1044000*742,62=775295337,1 тг мұнда Ц – жіберілген жылу энергиясының бағасы. Бюджетке түсетін аударымдар, айыптар, несиеге пайыз және басқа бірінші
кезектегі төлемдер шегерілген жалпы пайда – есептік (таза) деп аталады және таза пайда келесідей анықталады: П = Спол * R / 100 * (1 – Н / 100)= 704813942,8*10/100(1- -30/100)=49336976 тг мұнда Н – табыс салығы (пайдаға салынатын салық), іс жүзіндегі заңдар бойынша табыс салығының қойылымы 30%.
2.3 Өндірістің тиімділігін бағалау Кез-келген экономикалық жүйенің мақсаты қолдағы ресурспен барынша мүмкін нәтижеге жету: 1. Қор кайтарым: мұндағы: Соф –негізгі қорлардың құны.
2. Негізгі жұмысшылар үлесіне келетін еңбек өнімділігі: ПТросн = D / Rосн.раб.сп =775295,3371 /19=408005,017 [мың тг / адам] 3. Жалпы еңбек өнімділігі: ПТросн = D / Rобщ.сп =775295,3371 /54=14357,32 [мың тг / адам] 4. Өнімнің материал сиымдылығы мұндағы: Смат – материалдық шығындар.
5. Өнімнің жалақы сиымдылығы: мұндағы: Сзп –жұмысшылардың еңбегін төлеуге бағытталған өнімнің өзіндік құнына кіретін қаражаттар. 3 ЖҮЙЕЛІК ГРАФИК ТҰРҒЫЗУ Жұмыс кешені бойынша оның кезектілігі мен ұзақтығын көрсететін жүйелік график кестелік және графикалық әдістер бойынша тұрғызу. Үлгіні тұрғызғанн ан кейін барлық жұмыстардың ұзақтығын, сонымен қатар жүйелік графиктің негізгі параметрлерін анықтау (сындық жол, жұмыстың және жағдайдың ерте және
кеш орындалуының мерзімдері). 3.1 Жүйелік графиктің есептік параметрлері 1) Жұмыстың ерте басталуы ТРН – қарастырылып отырған жұмыстың ең ерте басталу уақытын сипаттайды. ТРНисх.соб=0 2) Жұмыстың ерте аяқталуы ТРО – жұмыстың ерте аяқталуын көрсетеді.
Егер қарастырылып отырған жұмысқа бірнеше жұмыс қатар келсе, онда жұмыстың ерте басталуы барлық ерте аяқталған жұмыстардың максималды көрсеткішіне тең болады. ТРО = ТРН+ti-j Мұнда, ti-j – жұмыс ұзақтығы 3) Жұмыстың кеш басталуы ТПН – жұмыстың ең кешкі басталу
уақыты, ол кешенді жұмыстардың жалпы мерзімінің ұзартылуына әсер етпейді. ТПН = ТПО – ti-j 4) Жұмыстың кеш аяқталуы қарастырылып отырған жұмыстың ұзақтығы мен кеш басталуының уақыттарының қосындысы ретінде анықталады. ТПО=ТПН+ ti-j Егер қарастырылып отырған жұмыстың екі немесе одан да көп кейінгі жұмыс бар болса, онда оның кеш аяқталуы барлық кейінгі кеш басталу уақыттарының минималды мәніне тең деп алынады. 5) Жұмыстың жеке қор уақыты Zi-j=ТРНпосл.раб-ТРОданная раб 6) Жалпы қор уақыты Ri-j=ТПН-ТРН Ri-j=ТПО- ТРО 3.2 Жүйелік графиктің графикалық түрі 3.3
Жүйелік графиктің сандық көрсеткіштері i-j ti-j TPH TPO TПН TПО Zi-j Ri-j 0-1 2 0 2 0 2 0 0 1-2 3 2 5 5 8 0 3 1-3 7 2 9 2 9 0 0 1-4 2 2 4 12 14 0 10 1-5 5 2 7 8 13 0 5 2-3 1 5 6 8 9 3 3 2-6 2 5 7 15 15 8 8 3-6 6 9 15 9 15 0 0 4-7 3 4 7 14 17 0 10 4-8 1 4 5 15 16 5 9 5-9 3 7 10 13 16 0 6 6-10 4 15 19 15 19 0 0 7-10 2 7 9 17 19 10 10 8-10 3 5 8 16 19 11 11 9-10 3 10 13 16 19 6 6 10-11 7 19 26 19 26 0 Қорытынды Жоғарыда жүргізілген есептеулер бойынша кәсіпорынның негізгі шаруашылық экономикалық көрсеткіштерін, қазандық бойынша өндірістің жылдық шығын баптарын, жұмысшыларды&
#1187; жалақысын, қазандықтағ ;ы жылу энергиясының өзіндік құнын, қазандық жұмысының тиімділік көрсеткіштерін, жөндеу жұмыстары бойынша жүйелік графикті және оның сандық көрсеткіштерін анықтадым. Негізгі және көмекші жұмысшылардың жалақы қорын есептеген кезде, жалақы шығындарын азайту мақсатында сыйақы мөлшерін дәстүрлі 40% емес, 20% деп алдым. Шығындарды топтастырған кезде отын шығыны ең үлкен көрсеткішке 72,53% тең болды, одан кейінгі орында амортизация шығындары 13,28%, басқадай шығындар 6,34%, жалақы шығыны 5,18%
және ең төменгі көрсеткіш ағымдық жөндеу шығындары 2,66%. Көріп отырғанымыздай жылу электр станцияда отын шығындары өзінің үлес салмағы бойынша негізгі орын алып отырады. Жүйелік графикті тұрғызған кезде сындық жолды, жұмыстың және жағдайдың ерте және
кеш орындалу уақыттарын анықтадым. Сындық жол 44 күнтізбелік күнге тең болды. Курстық жұмыста жүргізілген есептеулер болашақта кәсіпорынның шаруашылық іс-әрекетін жүргізген кезде, жоғары квалификацияланған маман болуға көп әсер тигізеді. Қолданылған
әдебиет тізімі 1) Волков А.В. Экономика предприятия – М, 2000 2) Самсонов В.С. Экономика промышленных предприятий энергокомплекса – М, 2003 3) Зайцев Н.Н. Экономика промышленного предприятия – М, 2000 4) Гранецкий В.Н. Организация производства и менеджмента промышленного предприятия – М, 2001 5) Методические указания по выполнению курсовой работы – Усть – Каменогорск, ВКТУ, 2000 6) Мескон М.Х. Альберт Н. Основы менеджмента 7) Макаренко М.В. Производственный менеджмент – М, 1998 8) Крузне С.Л. Экономика энергетики – М, 1978